042. Negentiende-eeuws herenhuis met hoektoren

Het pand Van Tuldenstraat 1 heeft architectuurhistorische waarden vanwege de kwaliteiten van het ontwerp met hoektoren en de verzorgde ornamentiek in ex- en interieur. Foto: Josephine Peren

Door de bouw van de Citadel (1637-1642)) was aan de stadszijde een vrij schootsveld nodig. Daarom werden er 43 huizen, de Orthenbuitenpoort en de St. Petrus en Pauluskerk afgebroken. Door de afbraak ontstond één groot, kaal gebied dat Casteels Pleijn of Esplanade, in de volksmond 'De Plein' genoemd werd. Door de Vestingwet van 1874 hield 's-Hertogenbosch op vestingstad te zijn, het terrein mocht opnieuw bebouwd worden. Vanaf 1880 werden er straten aangelegd en huizen gebouwd. Zo ontstonden de Jan Heinsstraat en Van Tuldenstraat. In deze straten werd een aantal aanzienlijke woonhuizen gebouwd, maar er werden ook eenvoudige pakhuizen neergezet. Sinds mei 2001 staat het pand Van Tuldenstraat 1 geregistreerd als rijksmonument.

Het herenhuis aan de Van Tuldenstraat 1 is opgetrokken in eclectische stijl. Het gedeeltelijk, met twee van elkaar gescheiden ruimten, onderkelderde pand beslaat een rechthoekige plattegrond. Het telt twee bouwlagen en een kapverdieping onder twee gekoppelde schilddaken, met ertussen een zakgoot. Op de hoek een achtzijdige, drielaagse toren met afgeplat, achtzijdig tentdak, voorzien van zinken afdekking. Onderlangs is een gepleisterde, verspringende plint geplaatst. Bovenlangs is een hoofdgestel (breed horizontaal lijstwerk) met een geprofileerde goot boven een fries, deels voorzien van casementen (verdiept veld) en oculi (klein rond raam).

De asymmetrische voorgevel aan de Van Tuldenstraat telt vier traveeën, waarbij de tweede en vierde travee risalerend zijn. De gevelopeningen zijn licht getoogd en hebben geprofileerde stucwerklijsten. In de tweede travee is een eenvleugelige paneeldeur met een eenruits bovenlicht. Tussen de eerste en tweede bouwlaag bevindt zich een cordonlijst. In de derde bouwlaag op de aansluitpunten van de toren met de belendende schilddaken, zitten blindnissen. De asymmetrische linkergevel telt drie traveeën, een begane grond en een balkon op de verdieping.

De plattegrond is opmerkelijk met twee in de lengterichting van het pand lopende, boven elkaar gelegen gangen, waaromheen de diverse vertrekken zijn gesitueerd. De gang verdeelt de woning als het ware in een voor- en achterhuis. Beide delen zijn voorzien van een afzonderlijke kelder met troggewelf.

Van het interieur zijn ondermeer van belang: de hal en gang met zwart-wit marmeren tegelvloer; hardstenen plint en dorpels (begane grond); diverse plafonds met stucwerkdecoraties en stucwerklijsten; een trap met decoratieve balusters; een keuken met schouwbalk en –boezem (onderdeel boven de stookplaats); spek-, muur- en keukenkasten uit de bouwtijd; vertrekken met rijke stucplafonds.