129. Refugiehuis Sint-Geertrui

Fotobijschrift: Refugiehuis Sint-Geertrui, gezien vanaf Bastion Oranje. Foto: Josephine Peren

Het op de hoek van de Spinhuiswal en de Sint-Jorisstraat gelegen pand is het voormalige refugiehuis van de abdij Sint-Geertrui te Leuven. Gebouwd door abt Petrus Was. Een refugiehuis was een plaats waar kloosterlingen van buiten ’s-Hertogenbosch in roerige tijden een veilig toevluchtsoord hadden. Vooral tijdens de Gelderse Oorlogen (ca. 1500-1543) werden deze refugiehuizen gebouwd. Ook op doorreis en bij het zaken doen in de stad hadden monniken een tehuis om te overnachten en maaltijden te gebruiken. In 1767 werd het gebouw verkocht.

Historiserend
Het gebouw ziet er met zijn trapgevels, traptoren en natuurstenen kruiskozijnen weliswaar als een kompleet 16de-eeuws huis uit, maar de restauratie uit de beginjaren veertig van de vorige eeuw is nogal historiserend uitgevoerd. Het is bekend dat het gebouw tijdens de belegeringen door de Fransen in 1794 in brand is geschoten. De bronnen spreken elkaar echter enigszins tegen. Een natuurstenen gevelsteen met het wapen van de abt van Sint Geertrui, die ter plaatse van de Spinhuiswal in 1871 werd gevonden, doet vermoeden dat het gebouw wel grotendeels verwoest is. Een onderzoek in het pand door bouwhistoricus Ad van Drunen (1994) biedt uitkomst: de 16de-eeuwse balklagen, de spiltrap en de kapconstructie hebben de brand zonder zichtbare schade doorstaan. In de zijgevel van het refugiehuis zijn enkele kanonskogels afkomstig van de belegeringen uit het begin van de 17e eeuw te zien, toen de Zuidwal hevig onder vuur heeft gelegen. Het mag een wonder heten dat dit zo kwetsbaar gesitueerde gebouw alle oorlogstijden heeft weten te doorstaan.

Restauratie
Bij de restauratie in de jaren 1937-1941 zijn de gevels met de kruiskozijnen, luiken, ontlastingsbogen en natuurstenen waterlijsten ingrijpend, maar met veel zorg verbouwd. De inwendige constructies en de oude kelder zijn grotendeels behouden. De oude bouwelementen zijn stilistisch te dateren omstreeks 1500. Het wapen behoort aan Petrus Was, die in 1527 tot abt werd gekozen en dit tot zijn dood in 1553 bleef. Het refugiehuis kan niet veel later dan 1527 gebouwd zijn. Tegen de zuidgevel staat een veelhoekige traptoren. De oude trap was oorspronkelijk ca. 2 m hoger, hetgeen uit de nog aanwezige inkepingen is af te leiden. Mogelijk gaf de hogere trap toegang tot een ander gedeelte van het refugiehuis, dat later verdwenen is. Sinds januari 1989 is het voormalige refugiehuis een rijksmonument.