137. Grens van Vrijdom ‘s-Hertogenbosch

De replica van de grenssteen uit 2006. Foto: Josephine Peren

Op de grens van ‘s-Hertogenbosch en Rosmalen, op de hoek van de Graafseweg met de Jasmijnstraat, bevindt zich een hardstenen grenssteen. Daarop is in een uitgediept veld het opschrift in kapitalen te lezen: T VRYDOM DER STADT ‘SHERTOGENBOSCH 1680.

Het is een replica van een bestaande grenssteen, in februari 2006 door de gemeente geplaatst. De oorspronkelijke grenssteen was door weersinvloeden niet meer goed leesbaar en nodig aan vervanging toe. Het gaat om het laatst overgebleven grensrelict in de stad van deze ouderdom en is daarom van grote cultuurhistorische waarde. Sinds januari 1989 staat de grenssteen geregistreerd als rijksmonument. Op dit moment bevindt de steen zich ter restauratie in depot bij de afdeling Erfgoed ’s-Hertogenbosch.

Stadsvrijdom
Ter plaatse van de grenssteen liep in 1680 de grens van de stadsvrijdom. De Vrijdom van ’s-Hertogenbosch was het gebied dat buiten de stadsmuren lag, maar waarvan de bewoners dezelfde rechten en plichten hadden als de burgers van de stad zelf; ook zij waren dus Bosch poorter. In de loop van de eeuwen heeft deze afbakening wijzigingen ondergaan, onder andere bij de stadsuitbreidingen. Toen de stad uitgegroeid was tot de huidige omvang van de stadswallen, omvatte de Vrijdom de volgende gebieden: Orthen, Hintham, Den Dungen en Vranckenhofstad met Het Reut.

Zuidelijk gebied
De uitbreiding van het stadsvrijdom in zuidelijke richting leverde problemen op met Vught over het gebruik van de gemeenschappelijke gronden van de stad en het dorp. In 1419 kwam het tot een verdere uitbreiding van de Vrijdom in zuidelijke richting. Tot ergernis van het stadsbestuur hadden nogal wat handels- en ambachtslieden zich op de Vughterdijk, buiten de stad, gevestigd. Augustus 1419 bepaalde hertog Jan IV van Brabant dat dit gebied binnen de Vrijdom zou gaan vallen. Zo kwam Het Reut binnen de stadsvrijdom.
Een lang leven kende Het Reut echter niet. Op 25 juli 1543 werd het door de Gelderse legeraanvoerder Maarten van Rossum in brand gestoken. Enkele maanden later gaf keizer Karel V het bevel om alle huizen langs de ‘Vuchterendyk’ af te breken. De juist herstelde huizen van Het Reut moesten ook nu wederom gesloopt worden. Op het einde van de zestiende eeuw bleek er toch weer bewoning te zijn. Het Reut en Vranckenhofstad maakten tussen 1614 en 1618 definitief plaats voor de aanleg van het Bossche verdedigingswerk Fort Isabella.