183. Zware fundering uit 13e eeuw

Herinrichting van de Markt in maart 2008, met links het pand In de Kleine Werelt. Foto: Josephine Peren

Het voormalige winkelwoonhuis aan de Markt 12 is in 1912/1913 gebouwd in art nouveaustijl naar ontwerp van de architect T.H.J. Pastoor. De fundamenten, kelders en zijmuren dateren van veel vroeger. De zware, gemetselde fundering behoorde tot een groot stenen gebouw dat De Werelt als huisnaam had, en dateerde uit de 13e eeuw. Bouwhistorisch onderzoek heeft aangetoond dat dit grote pand een uitkragende, houten voorgevel met twee overkragingen had. De hoge begane grond doet vermoeden dat er een insteekverdieping was. In het begin van de 16e eeuw was dit complex al in meerdere huizen verdeeld. Begin twintigste eeuw werd het complex gesloopt.

Het huidige gebouw heeft een prominente ligging als hoekpand van het bouwblok, midden op het marktplein in het centrum van de stad. Het interieur van het winkelgedeelte is in latere tijd gewijzigd. Ook de indeling van het woonhuis is omstreeks 1975 ingrijpend veranderd. Het winkelgedeelte is nu in gebruik als café (In de Kleine Werelt). Het woonhuis heeft enige tijd dienst gedaan als pension. Het hoekpand heeft een rechthoekig grondplan met afgeschuinde hoek. Het telt drie bouwlagen en heeft schilddaken met een plat dak. Aan de oostzijde, ingebouwd in het bouwblok, heeft het enkele uitbouwen met dezelfde hoogte. De afgeschuinde hoek loopt uit in een topgevel, evenals de linkertravee van de westgevel. De gevels zijn opgetrokken uit gele verblendsteen met decoraties van lichtblauwe bricornastenen. De geprofileerde, hardstenen plint is voorzien van decoraties in de deurposten.

De dorpels boven de vensters zijn van zandsteen. De houten erker op de eerste verdieping van de afgeschuinde hoek, wordt gesteund door zandstenen kraagstenen. Boven de erker is een gietijzeren balkon aangebracht. Eenzelfde balkon bevindt zich in de middelste travee van de westgevel, op dezelfde verdieping. De vensters op de eerste en tweede verdieping zijn voorzien van openslaande ramen onder bovenlichten met kleine roedenverdeling. De dakschilden zijn belegd met leien en voorzien van drie dakkapellen met zinken schilden.

Er bevinden zich drie kelders onder de straat, die door middel van een gang met elkaar verbonden zijn. De grotere straatkelder is archeologisch gedateerd in de 15e of 16e eeuw. Aan de zijkant van het pand zijn nog twee kleinere kelders. Een gedeelte heeft een tongewelf, andere delen hebben een betondek boven troggewelfjes op ijzeren I-profielen uit 1912. Sinds mei 2001 is het pand een rijksmonument.