Bossche Straten 2014
095. De Orthenpoort
Auteur: Ed Hupkens Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch |
Voorgevels van huizen in de Orthenstraat met de nummers 39 tot en met 47. Anno 1971. Foto: SA nr. 0039549
Tussen de huidige panden Orthenstraat 38 en 40 én 43 en 45 aan de andere zijde, stond ooit de Orthenpoort. De poort maakte deel uit van de eerste stadsmuur, waarvan de bouw aan het eind van de 12e eeuw begon. In die muur werden drie landpoorten, twee waterpoorten en drie hoektorens (bolwerken) geplaatst. De vestingmuur is rond 1220 voltooid en is daarmee een van de oudste, gemetselde vestingwerken van Nederland. De drie landpoorten werden in de late middeleeuwen vernoemd naar en betaald door een van de drie zusterhoofdsteden van het toenmalige Hertogdom Brabant. Aan de Hinthamerstraat stond de Leuvense of Gevangenpoort, aan de Vughterstraat de Antwerpense of Onze Lieve Vrouwepoort. De derde landpoort in de eerste stadsmuur was de Brusselse Poort in de Orthenstraat. Hij werd ook wel Heilige Kruispoort genoemd, naar een nabij gelegen kapelletje. De poort had twee hoefijzervormige torens, waarvan de ronde zijde naar buiten was gericht. Vóór de poort stroomde een Binnendiezetak, die als stadsgracht fungeerde. Bij archeologisch onderzoek in 1980 en 1983 zijn resten van de poort teruggevonden, waarna de oude torenvormen met zwarte beklinkering in de bestrating zijn aangegeven. Aan de buitenzijde van de stadsmuur was een voorpoort aanwezig, waarvan vorm en omvang niet bekend zijn. Begin 14e eeuw werd de voorpoort gesloopt en de gracht gedempt. De Orthenpoort zelf bleef behouden, en kreeg de functie van kruitopslagplaats, in 1325 werd zij bestempeld als binnenpoort. In het gedeelte tussen beide torens boven de poortdoorgang vergaderde het kramersgilde. Rond 1810 is de Orthenbinnenpoort gesloopt.