De Sint-Eloystraat gezien vanuit de Sint-Lucasstraat in de richting van de Boschdijkstraat. Datering 1970. Foto: Afdeling Erfgoed

De Sint Eloijstraat is een zijstraat van de Boschdijkstraat, in de wijk ’t Zand. De straatnaam verwijst naar de heilige Eloy, die al sinds de middeleeuwen de beschermheilige is van de smeden. Eloy is eigenlijk een naamvariant van Eligius van Noyon (ca. 588 – 660). Hij werd opgeleid tot goud- en zilversmid, kreeg de titel Muntmeester van Marseille en werd benoemd tot goudsmid aan het Frankische hof. Als edelsmid maakte Eligius talrijke reliekschrijnen voor heiligen en grafmonumenten voor hoogwaardigheidsbekleders. Na de dood in 639 van koning Dagobert I (hij maakte Parijs tot hoofdstad van het Frankische rijk) verliet Eligius het hof en werd tot priester gewijd. Mei 640 volgde zijn benoeming tot bisschop van Noyon. Op verschillende altaarstukken en schilderijen uit die tijd staat hij afgebeeld in bisschoppelijk ornaat met een gouden gekroonde hamer in de hand of werkend in zijn atelier. In de kunst wordt Eligius regelmatig afgebeeld met een afgesneden paardenbeen. De legende gaat, dat hij als jongeling een smid hielp een weerspannig paard te beslaan. Eligius draaide het been eraf, voorzag de hoef van een ijzer, en zette het been weer aan de romp van het paard.

In ’s-Hertogenbosch waren de ‘gewone’ smeden (hoefsmeden, grofsmeden, geweermakers, mesmakers, speermakers, slootmakers, zwaardmakers, pannenmakers, ketelbuters) al in 1302 georganiseerd in een ambachtsgilde. De goud- en zilversmeden in ’s-Hertogenbosch werden pas in 1503 tot ambachtsgilde verheven. Beide gilden onderhielden in de Sint-Jan gezamenlijk een altaar, aan de eerste pilaar van de middenbeuk noordzijde, toegewijd aan Sint-Eligius. Zijn naamdag is 1 december.