Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

Overzicht van de reconstructie van de Orthenseweg, gedeelte tussen Citadellaan en de spoorwegovergang. Anno 1959.
Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 00023958

De Orthenseweg begint bij de Diezebrug en eindigt bij de spoorwegovergang naar Nijmegen (Orthenviaduct). De straat loopt vanaf de noordkant van de stad naar Orthen, vandaar de naam. Tegenwoordig loopt ze door twee wijken: de even straatnummers (westzijde) behoren tot de wijk Orthenpoort, de oneven nummers (oostzijde) liggen in de Vliert. In het verre verleden waren de verbindingen tussen Orthen en ’s-Hertogenbosch slecht. Enkel een zandweg kende men er, die elke winter onder water liep. In de tijd vóór de ontmanteling van de vestingwerken in Den Bosch (ca. 1890) heette de gehele weg vanaf de stadspoort Orthenpoort (die bij de Citadel stond) tot aan het spoorviaduct, Orthenseweg. Geschiedschrijver van het bisdom pastoor Schutjes heeft deze weg eind 19e eeuw gedetailleerd beschreven; deze weg noemde men in 1406 ‘den dyc tussche Maelstrem ende den Bosch’. Maelstrem, of Maalstroom, lag tussen Den Bosch en Orthen in. Het gehucht bestond uit enkele huizen en de St. Pieterskapel. Waarschijnlijk was het een bloeiende handelsnederzetting. In 1545 werd het buurtschap op bevel van Karel V compleet gesloopt, om een vrij schootsveld van 2500 voet (± 800 meter) te verkrijgen voor de verdediging van ’s-Hertogenbosch.

Orthen is nu een wijk van ’s-Hertogenbosch. Maar eens was het een zelfstandig dorp, dat niet tot de Meierij behoorde, maar deel uitmaakte van de Vrijdom van ’s-Hertogenbosch. Inwoners van Orthen hadden dezelfde rechten en plichten als de poorters van Den Bosch. De historie van Orthen gaat verder terug dan de stichting van ’s-Hertogenbosch in 1185. Orthen wordt reeds in 815 genoemd in een akte, als Alfger zijn bezittingen in Orthen schenkt aan de abdij van Lorsch. Op oude kaarten en in aktes wordt Orthen ook als volgt geschreven: Ortinum, Ortina, Ortduynen en Orten. De betekenis van de naam Orten is oord, uiteinde of grens. Volgens het Middelnederlands Woordenboek kan Ort (Oort, Oirt, Ord, Hort en Noord) de betekenis hebben van: de uiterste punt of uiteinde van iets, kant, rand; of een stuk land, een hoek grond, of land dat een hoek maakt of in een punt uitloopt. De grond waarop ’s-Hertogenbosch rond 1185 is gesticht, behoorde tot het grondgebied van Orthen. Daarom heette de stad aanvankelijk ‘nova civitas apud Ortdunum’, ‘de nieuwe stad bij Orthen’, of ‘civitas de Ortduno’, ‘de stad van Orthen’.