Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

De Van Gilsstraat gezien vanuit de Frederik Hendriklaan. Rechts een voormalige Duitse legerauto, een Mercedes voor officieren. Anno 1950.
Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0054897

De Van Gilsstraat loopt van de Frederik Hendriklaan naar de Aartshertogenlaan. Op 27 juli 1943 stelde burgemeester Thomassen enkele straatnamen vast voor de Vliert, waaronder de Van Gilsstraat. Als motivatie voor deze straatnaam werd aangegeven, dat Van Gils een belangrijke rol had gespeeld in de geschiedenis van het Bossche Bisdom. De straat is genoemd naar Anthonius van Gils, op 29 juli 1758 geboren in Tilburg. Hij studeerde in Turnhout en Leuven en werd daarna professor theologie in laatst genoemde stad. Van Gils speelde een belangrijke rol in het Brabantse verzet tegen de onderdrukkende godsdienstpolitiek van ‘keizer-koster’ Jozef II en enkele jaren later van de Franse bezetter. Vanwege zijn weigerachtige houding om te zwichten voor de druk van de overheid, die zich graag wilde bemoeien met interne kerkelijke aangelegenheden, werd hij meermalen gevangen genomen en in ballingschap gestuurd. Op 8 december 1786 werd hij benoemd tot rector van de schuilkerk ‘Bidplaats der Zeven Weeën’ aan de Vughterstraat; deze functie oefende hij drie jaren uit. Na de opheffing van de Katholieke Universiteit Leuven door de Fransen, stichtte hij de verre voorloper van het huidige grootseminarie (Sint-Janscentrum) te ’s-Hertogenbosch. Begin januari 1798 huurde Van Gils daartoe twee woningen aan de Oude Dieze, vlakbij de Groote Hekel, het seminarie werd op 29 januari geopend. Van Gils werd er de eerste president van. Thomas Cornelis van Rijckevorsel kocht november 1798 het kasteeltje Nieuw-Herlaar in Sint-Michielsgestel aan en bestemde het voor het bisschoppelijk grootseminarie uit Den Bosch. In 1839 werd het seminarie echter verplaatst naar Haaren. Van Gils overleed op 10 juli 1834 op kasteel Nieuw-Herlaar.

In 2008 was het 250 jaar geleden dat Anthonius van Gils werd geboren. Ter nagedachtenis hieraan werd – in een samenwerkingsverband tussen de Faculteit Katholieke Theologie (Tilburg/Utrecht), Brabant-Collectie en het Sint-Janscentrum – een dvd uitgebracht. Aan de hand van authentieke schilderijen en gravures wandelt men door steden en plaatsen die Van Gils’ leven hebben bepaald: Tilburg, Turnhout, Leuven, Scherpenheuvel, ’s-Hertogenbosch, Herlaar. Men wordt deelgenoot aan de roerige politieke en sociale gebeurtenissen, die tijdens het leven van Gils plaatsvonden: de Brabantse Omwenteling, Franse Revolutie en de afscheiding van België. Men krijgt inzicht in de rol en betekenis van Van Gils als denker, schrijver en voorvechter van de vrijheid van godsdienst. De dvd is verkrijgbaar bij het Sint-Janscentrum, Papenhulst 4.