Hannie Nilsen - 1 juli 2021

Gierzaveltje, piipswel , steenkrijter, onweerstieter, donderzwaluw, scheer of wikelsweal ….. zomaar enkele willekeurig gekozen namen voor een bijzondere vogel. Tegenwoordig vooral bekend als gierzwaluw maar vroeger in Noord-Brabant bekend als steenspreeuw of stînzwaluw.

Foto's: 1: Henk Haans, 2 & 3: Ben Aarts 

Een mooie naam is ook koninginnevogels. Niet vanwege hun vliegkunsten maar vanwege hun jaarlijkse aankomst rond Koninginnedag. Al zouden we ze nu voortaan dan koningsvogels moeten noemen.

Na een lange reis vanuit zuidelijk Afrika vliegen ze rond 1 mei zonder aarzelen hun oude nestruimte binnen. Man en vrouw brengen ieder afzonderlijk de winter door maar komen dus wel elk jaar terug naar dezelfde broedruimte. Een gierzwaluw is zeer plaatstrouw. Als de broedruimte verdwijnt, zie je dat ze nog weken, soms zelfs maanden, proberen om toch hun nestruimte in te komen.

De eerste dagen worden dan gebruikt om weer op krachten te komen, het oude nest te renoveren en elkaar opnieuw te leren kennen. Er wordt veelvuldig ‘geknuffeld’, ze strijken elkaars veren glad en zitten samen op het nest. Na ongeveer een week worden 2 of 3 eitjes gelegd en 3 weken later zijn er de eerste jongen.
Dan volgt er een tijd van hard werken, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat vliegen de oudervogels af en aan om de hongerige jongen van insecten te voorzien. In deze periode vangen ze ongeveer 20.000 insecten per dag. Hun acrobatische vliegtechniek, scherp zicht en een grote bekopening maken het mogelijk in korte tijd veel vliegende insecten te vangen, van bladluis tot nachtvlinder. Deze insecten worden in de keelzak bewaard en daar met speeksel tot een bol gevormd. Deze voedselbollen worden naar de jongen gebracht.

De jongen zitten ondertussen ook niet stil. Vrijwel vanaf het begin doen ze allerlei oefeningen in de nestkast. Ze drukken zich op tot ze op de vleugelpunten staan en strekken de staart omhoog om hun spieren zo sterk mogelijk te maken. Dit is hard nodig ook want in tegenstelling tot andere vogels die in het begin van tak tot tak aarzelend leren vliegen, vertrekken de jonge gierzwaluwen, 6 weken oud, vrijwel meteen naar het zuiden.

Vanaf dat ogenblik vliegen ze dag en nacht totdat ze een eigen broedruimte vinden. Na 2 jaar hebben ze al 500.000 km gevlogen, 12,5 x rond de aarde. Eigenlijk vliegt een gierzwaluw altijd, behalve in de broedtijd. Als hij tenminste een nestplaats heeft gevonden, anders vliegt hij ook dan gewoon door. Hij eet vliegend, drinkt vliegend, verzamelt zijn nestmateriaal al vliegend…. Ja zelfs het paren gebeurt soms tijdens de vlucht. Na 7 jaar, de gemiddelde leeftijd van een gierzwaluw, is dat ongeveer 20 miljoen kilometer non-stop vliegen met een snelheid tot 110km/uur. Een ongelooflijke prestatie.

Eind mei komen ook de gierzwaluwen zonder broedplaats naar ons land en dan kunt u ze boven stad en dorp zien. En horen. Met het gierende geluid waaraan ze hun naam te danken hebben, vliegen ze dan langs de huizen, op zoek naar een eigen nestplaats. Want deze vogel is van oorsprong een echte rotsbewoner en onze huizen zijn in de ogen van een gierzwaluw niets anders dan een soort rots.

En dan, eind juli, zijn ze weer verdwenen. Terug naar het zuiden. Vandaar hun tweede bijnaam, honderd-dagenvogel. Samen met hun soortgenoten uit Engeland, Denemarken, Noorwegen, Peking en vele andere landen brengen ze daar in Kongo en Mozambique de winter door. Nog steeds aldoor vliegend, en om dit mogelijk te maken gebeurt het ruien dan ook letterlijk veer voor veer. Maar er is een duidelijk verschil: terwijl ze hier bij ons luidkeels hun aanwezigheid kenbaar maken door hun gierende geluid, zijn ze in de winterperiode stil. Niet raar dus dat ze daar een totaal andere naam hebben: mute swallow oftewel de zwijgzame zwaluw.
Maar hoe je de vogel ook noemt…. Alleen al vanwege zijn vliegprestaties verdient hij een extra toevoeging: een supervogel.

Hieronder zijn filmpjes te zien uit de gierzwaluwkasten in de Joanneskerk in Oisterwijk. Gemaakt met vaste camera in de nestkast, dus zonder verstoring van de vogels. Samen geven ze een mooi beeld van het hele broedseizoen. 

Gierswaluwen pas uit het ei

Gierswaluwen 18 dagen oud - vliegoefeningen

Gierswaluwen - supervliegoefeningen

Spreeuw sloopt gierswaluwnest

Volg het hele broedseizoen via filmjes

Voor vragen of opmerkingen kunt u altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.