Hannie Nilsen - 16 februari 2022

De moetworm….??? Ik moet eerlijk bekennen dat ik geen idee had wat dit was. En zelfs nu ik weet welk beestje in Oost-Brabant achter deze naam schuil gaat, is het nog steeds een onbekende voor me. Sterker nog, de meesten van ons hebben hem nog nooit in levende lijve gezien. Zelf ben ik hem 2 keer tegen gekomen, 1x zomaar langs een bospad waar ineens een verschrikt kopje opdook uit een berg aarde en 1x in de bek van een reiger. Die het arme dier met smaak verorberde, al was het met enige moeite. Een echte onbekende dus maar toch weet ik wel bijna zeker dat iedereen hem kent, en zelfs zijn sporen regelmatig gezien heeft.

Misschien kent u zijn Limburgse familielid beter. Momfer: mompelend en kuchend vanwege zijn werk in de Limburgse mijnen, met wat aarde op zijn kop en een grote zonnebril op zijn neus tegen het felle licht. Na zijn verhuizing naar het Grote Dierenbos werd hij een bekendheid in De Fabeltjeskrant.

Maar al hebt u nooit een mol gezien, molshopen kennen we allemaal. De laatste weken zijn ze weer overal te zien. In weilanden, tuinen, parken en bermen.

Molshoop - Foto: Saxifraga - Hans Boll

Mol - Foto: Saxifraga - Mark Zekhuis

Het graven van gangen gebeurt om verschillende redenen. Het gangenstelsel is op de eerste plaats zijn verblijf, zijn territorium, waar de mol het grootste gedeelte van het jaar alleen verblijft. Maar als de temperatuur stijgt (februari-april), gaat het mannetje op zoek naar een vrouwtje. Hij graaft extra gangen, de zogenoemde mollenritten, tot hij een territorium met een vrouwtje vindt. Meer graafwerk en dus meer molshopen.
Daarnaast graaft de mol om voedsel te vangen zoals regenwormen, engerlingen en andere grotere insectenlarven. Ook spinnen, slakken en soms zelfs jonge muizen of eieren staan op het menu. Een nietsvermoedende prooi zoals een regenworm of een ander bodemdiertje kruipt door de grond en valt dan onverwachts in de gang. De mol hoort dit en gaat er meteen op af. En dan wordt het spannend. Een worm kan natuurlijk razendsnel graven maar de mol kan hard rennen.

Aan het begin van de winter gaan de wormen dieper de grond in en de mol graaft er achteraan, een verdiepinkje lager dus. Wanneer het weer warmer wordt, kruipen de regenwormen terug richting aardoppervlak. De mol op zijn beurt gaat er dan weer achteraan, graaft nieuwe gangen en werpt extra hopen op. Overigens zegt het aantal molshopen niets over het aantal mollen onder de grond. Dit aantal hangt onder andere af van de hoeveelheid voedsel in de grond.

Ondanks zijn onzichtbare bestaan is er toch wel het een en ander bekend over dit fluweelzwarte beestje van ongeveer 15-20 centimeter. Zijn zachte vacht lijkt zo op het oog niet bijzonder geschikt voor een leven onder de grond. Maar door zijn speciale rechte haarinplant kan de mol even gemakkelijk voor- als achterwaarts door de gangen bewegen. Ook kunnen ze goed zwemmen en klimmen.
Als je de kans krijgt om een mol van dichtbij te bekijken, zie je de bijzondere aanpassingen van dit dier aan zijn levenswijze. Brede handen met 5 en soms 6 vingers die naar buiten gedraaid aan de voorpoten zitten. Hierdoor is het een uitstekende graver. Hij kan gangen graven met een snelheid van 12-15 meter per uur. Aan zijn spitse snuit zitten snorharen die verbonden zijn met uiterst gevoelige tastzenuwen die goed van pas komen in de donkere gangen. Zijn kleine kraaloogjes liggen diep in de vacht liggen zodat er geen zand in komt. Maar al ziet hij slecht, hij is niet blind. Zo blind als een mol betekent dus eigenlijk slechtziend.

Mol - Foto: Saxifraga - Rudmer Zwerver

Mollenpoot - Foto: Saxifraga - Rudmer Zwerver

De mol heeft een belangrijke ecologische functie. Door het graven van een uitgebreid gangenstelsel houdt hij de bodem luchtig en zorgt hij voor een goede drainage. Hier profiteren veel planten en dieren van. Maar niet iedereen is blij met molshopen in de tuin en als dank voor zijn bijdrage aan een gezond bodemleven, wordt hij soms fel bestreden met gemene klemmen. Dood moet hij omdat hij onze gazons ruïneert en de weilanden ondergraaft.
Maar eigenlijk heeft het weinig zin mollen te bestrijden: als de ene mol dood is, zal er in het algemeen binnen 24 uur een nieuwe mol in zijn gangen zitten. En die nieuwkomers gaan ook nog eens het overgenomen gangenstelsel bijwerken; nog meer molshopen dus.
Het lijkt beter om planten als nieskruid en bijvoorbeeld keizerskroon te planten. Die ruiken sterk en zouden mollen mogelijk afschrikken. Als je tuin een berglandschap wordt, is dat wellicht het proberen waard.

In vroegere dagen werden de mollenlijkjes verkocht aan een huidenopkoper. De velletjes werden op plankjes gespijkerd en boven de kachel gedroogd om vervolgens te worden verwerkt tot bontjassen en moffen. Maar daar is geen vraag meer naar en dus verdwijnen de meeste dode mollen nu ongebruikt in de vuilnisbak of worden ze in het beste geval ter plaatse achtergelaten zodat een reiger of buizerd er nog een maaltje aan heeft.

De Latijnse naam voor mol is Talpa Europea. Vandaar de keuze van John de Mol om zijn productiemaatschappij Talpa te noemen. Ook de betekenis van een mol als informant of dubbelagent is algemeen bekend. Weinig mensen zullen nog nooit gehoord hebben van het televisieprogramma ‘Wie is de mol?’.
Een slechte reputatie (blind, stiekem, dubbelspel, vernieler van gazons) dus die voor deze mol eigenlijk niet terecht is. Want dit zoogdiertje is een noeste graver die onder de grond goed werk verricht!

En natuurlijk kunt u voor vragen of opmerkingen altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.