Soms zou ik bijna willen dat ik in een andere provincie woonde. Een stukje Natuur in Zeeland schrijven en dan mijn verwondering delen over bijvoorbeeld het zeepaardje. Ze leven in de Noordzee en tijdens een stevige storm spoelen ze soms aan. Maar Brabant heeft nu eenmaal geen Noordzeekust en daarmee hoort het zeepaardje, hoe leuk en interessant ook, niet thuis in deze rubriek.

Foto: Pimpernelblauwtje - Vlinderstichting - Albert Vliegenthart

Gelukkig hebben wij ook bijzondere soorten. Eén daarvan is het pimpernelblauwtje, een klein blauw-bruin vlindertje dat uiterst zeldzaam is in ons land. Zo zeldzaam dat het slechts op enkele locaties voorkomt en dat is in Noord-Brabant, vlakbij Den Bosch.

Foto: Pimpernelblauwtje - Saxifraga - Arthur van Dijk

Het pimpernelblauwtje kent een roerige geschiedenis. Pas aan het einde van de 19e eeuw werd het in Nederland ontdekt. Al snel bleek hij op vele plaatsen en soms in grote aantallen voor te komen in Noord-Brabant en Limburg. Eigenlijk een vrij algemene soort dus die mogelijk pas zo laat ontdekt werd vanwege de gelijkenis met andere blauwtjes. Maar helaas, al snel na de ontdekking, vanaf 1900 ongeveer, liepen de aantallen hard terug en in 1970 verdween de laatste populatie uit ons land.

Tien jaar later werd een aantal pimpernelblauwtjes in Polen weggevangen en losgelaten in de Moerputten. Jarenlang was hier gewerkt aan een herstelproject waarbij men vooral inzette op het terug krijgen van natte, bloemrijke graslanden, de zogenaamde blauwgraslanden met blauwe zegge, blauwe knoop en dus ook het pimpernelblauwtje. Bloemrijke graslanden in plaats van maisakkers.

Foto: Pimpernelblauwtje female - Saxifraga - Arthur van Dijk

Maar met de juiste vegetatie was men er nog niet. Het pimpernelblauwtje is een veeleisende soort. Niet alleen leeft het hoofdzakelijk op slechts één waardplant, de rode pimpernel, maar door zijn complexe levenscyclus heeft hij ook nog eens steekmieren nodig in de directe omgeving.

Het vlindertje zet zijn eitjes af op de rode pimpernel, meestal slechts één per bloemetje. Als de rupsen uitkomen, eten ze van de bloem en laten zich daarna in het gras vallen. Daar wachten ze dan tot ze gevonden worden door de steekmieren die de rups ‘melken’ en vervolgens naar hun nest slepen. Het zoete stofje dat de rupsen afscheiden is namelijk belangrijk voedsel voor de mieren. In het mierennest verpopt de rups zich en komt dan ongeveer een jaar later als vlinder tevoorschijn. Die vervolgens rap het nest moet verlaten om niet belaagd te worden door zijn eerder zo gastvrije gastheren.

Foto: Pimpernelblauwtje male - Saxifraga - Arthur van Dijk

Dus de aanwezigheid van de rode pimpernel is niet voldoende, er moeten ook steekmieren, liefst moerassteekmieren, in de directe omgeving te vinden zijn om te soort te laten voortbestaan. De kolonie in de Moerputten was jarenlang redelijk stabiel.
Het pimpernelblauwtje is zeer honkvast en verlaat zelden het gebied waar hij zich ontpopt heeft. Over meerdere dagen wordt een afstand van hooguit enkele honderden meters gehaald dus zelfs een nabijgelegen hooilandje is meestal al te ver weg.
Slecht weer of fout maaibeleid hebben dan ook direct invloed op de populatie. Toen in 1995 het hooiland op een verkeerd moment werd gemaaid, werd ook het merendeel van de eitjes
en de rupsen vernietigd waardoor men weer terug was bij het begin. Pas 5 jaar later had de populatie zich weer een beetje hersteld tot 400 vlinders maar door een gebrek aan waardplanten halveerde dat jaar de aantallen opnieuw. Vanaf 2013 ging het slecht met de waardplanten, het ging slecht met de steekmieren en in 2019 bereikte de populatie een nieuw dieptepunt.
Maar meer aandacht voor de waterhuishouding en ander beheer wierpen vruchten af, vorig jaar vlogen er ongeveer 2000 pimpernelblauwtjes rond boven ‘hun veldje’ in de Moerputten.

Foto: Pimpernelblauwtje male - Saxifraga - Arthur van Dijk

En….. voor het eerst waagden ze de oversteek naar het Vlijmens Ven. Verschillende natuurorganisaties, gemeente Heusden, provincie en EU hebben daar de afgelopen jaren 200 hectare vochtig hooiland gerealiseerd. Te voedselrijk land werd afgegraven, maaisel van andere blauwgraslanden aangevoerd en zelfs nieuwe plaggen van andere hooilandvegetaties werden hier naar toe gebracht om daarmee de moerassteekmieren te lokken. Daarna was het wachten en nadat in 2021 al een enkel pimpernelblauwtje werd gespot, werden er dit jaar eitjes gelegd. En daarmee hebben we bijzonder blauw in Brabant. Niet op één, maar zelfs op twee locaties!

En natuurlijk kunt u voor vragen of opmerkingen altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.