Buiten is het grijs en guur. Af en toe dwarrelt er een sneeuwvlok naar beneden die de stilte nog eens benadrukt. Er zijn geen vogels te horen en nu, midden op de dag, is het zelfs stil bij de voederplaats waar het een uur geleden nog een druk gekwetter was. Zo op het eerste oog zou je denken dat de natuur in een diepe winterslaap is. En als ik zie dat mijn laatste stukje op deze site van september is, zou je bijna denken dat dit ook voor mij geldt. Maar het tegendeel is waar. Door persoonlijke omstandigheden heb ik geen tijd gehad om de afgelopen maanden te schrijven, al was er nog zoveel dat ik graag had willen delen. Gelukkig is het bijna weer tijd voor de goede voornemens, en daarbij staan de maandelijkse stukjes voor ’n Lutske weer op de lijst. Want er valt nog genoeg te vertellen over de Brabantse natuur.

Appelvink - Foto: Hannie Nilsen

Terwijl ik een beetje zit te mijmeren, hoor ik op de achtergrond het tikken van een ouderwetse koekoeksklok. De echte koekoek is allang weer verdwenen naar het zuiden. De laatste koekoek die ik zag dit jaar, op 27 augustus, was een jonge vogel. De koekoekouders waren toen alweer vertrokken. Nadat zij hun eieren gelegd hadden in het nest van een ander, zat hun taak er weer op. De ongelukkige pleegouders zouden er wel voor zorgen dat het koekoeksjong groot gebracht werd, ten koste van hun eigen broedsel. Want de eerste taak van het koekoeksjong nadat het uit het ei is gekomen, is een moordlustig klusje. Om ervoor te zorgen dat hij voldoende voedsel krijgt, schakelt hij zijn concurrenten bij voorbaat al uit door de andere eitjes uit het nest te gooien. Een bijzonder mooi filmpje hierover van David Attenborough vind je op https://www.youtube.com/watch?v=SO1WccH2_YM

Koperwiek - Foto: Hannie Nilsen

Diezelfde dag in augustus zag ik nog volop zwaluwen, sterns en andere zomergasten die nu allemaal zuidwaarts zijn gegaan. Gelukkig komen daar ’s winters andere vogels voor in de plaats. Uit het Noorden komen lijsterachtigen zoals koperwieken en kramsvogels. Samen met bijvoorbeeld grote groepen buizerds, vandaar dat er nu veel meer buizerds te zien zijn op paaltjes en in bomen langs de snelweg zitten.
Vogeltrek blijft een bijzonder fenomeen. Bij het woord vogeltrek denken wij al gauw aan de trek zuidwaarts in het najaar en weer terug naar het noorden in het voorjaar. Maar vogeltrek is zoveel meer dan dat. Er zijn vogels die in Nederland blijven maar als het kouder wordt, naar het westen trekken. Daar aan zee is ’s winters vaak makkelijker eten te vinden. Ook komen er vogels uit Oost-Europa naar Nederland, zeker in koude winters. Met een beetje geluk kun je dan kruisbekken zien, of een pestvogel. Ook keep, sijs, appelvink en goudvink zijn vogels die we ’s winters veel makkelijker zien dan ’s zomers.

Keep - Foto: Hannie Nilsen

En denkt u dat het roodborstje in de tuin niet naar het zuiden trekt? Niets is minder waar, het roodborstje dat u ’s winters in de tuin ziet, is bijna zeker een Scandinavisch exemplaar terwijl uw ‘eigen’ roodborstje bijna zeker naar het zuiden is vertrokken.
Weer andere soorten, zoals de kievit, volgen de vorstgrens en verplaatsen zich steeds kleine stukjes.
Tegenwoordig zijn er ook trekvogels die in Nederland blijven. Bij een zachte winter zijn ze dan in het voorjaar in het voordeel en kunnen ze de beste territoria uitzoeken. Maar bij een strenge winter hebben ze pech en komen ze vaak door honger en uitputting om ze. Zo kun je in de winter soms ooievaars zien, of zwartkoppen en lepelaars.

Egel, nu in winterslaap - Foto: Saxifraga - Jan van der Straaten

Maar ook andere dieren bereiden zich voor op de winter. Sommige vlindersoorten trekken weg, vaak naar het zuiden of naar Engeland, andere soorten overwinteren hier. Als pop, als rups of als volwassen vlinder. Ook egels, amfibieën en reptielen zijn begonnen aan hun winterslaap, vaak tussen de bladeren in de tuin. Eekhoorntjes daarentegen, zie je nu vaak beter doordat het blad van de boom is.

Overwinterende vlinders - Hannie Nilsen

Maar ook andere dieren bereiden zich voor op de winter. Sommige vlindersoorten trekken weg, vaak naar het zuiden of naar Engeland, andere soorten overwinteren hier. Als pop, als rups of als volwassen vlinder.
Ook egels, amfibieën en reptielen zijn begonnen aan hun winterslaap, vaak tussen de bladeren in de tuin. Eekhoorntjes daarentegen, zie je nu vaak beter doordat het blad van de boom is.

Eekhoorn, soms in de tuin bij het vogelvoer - Foto: Hannie Nilsen

Dat de natuur in winterslaap zou zijn, is dus slechts gedeeltelijk waar. De natuur maakt zich alweer klaar voor een nieuw seizoen. De dagen worden vanaf 22 december weer een klein beetje langer, hier en daar zie je de knoppen aan de bomen en in een bosrijk gebied kun je ’s avonds soms nu al de uilen horen roepen. Nog enkele weken en de eenden beginnen hun balts om hun partner te verleiden.

Pestvogel - Foto: Hannie Nilsen

Eigenlijk is het een bijzondere tijd om de natuur in te gaan. Alles wijst op een winterslaap maar als je heel goed kijkt, merk je al snel dat de natuur zich alweer voorbereidt op de komende lente. Heerlijk dus om er nu op uit te trekken.
Alleen of in een groepje, met of zonder gids. Juist in deze tijd zijn er volop wandelingen. Kijk maar eens bij ‘Doorstapwandeling’ of ‘Snertwandeling’ bijvoorbeeld op de site van IVN Nederland.

En natuurlijk kunt u voor vragen of opmerkingen altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.