De Kruisstraat gezien in de richting van de Snellestraat. Anno 1956. Foto: SA nr. 0001878

De Kruisstraat lag aan de westgrens van het oudste stadsgedeelte. Aanvankelijk liep de straat aan de buitenzijde van en parallel aan de stadsmuur en stadsgracht. Rond 1290 stonden er al huizen, de weg had toen nog geen naam. De eerste aanduidingen waren omschrijvingen, zoals: 'in de straat gaande van de Abtsbrug naar de Vismarkt' of 'de straat strekkende van de Vismarkt tot het minderbroedersklooster'. Na de ontmanteling van de stadsmuur rond 1365 nam het belang van de Kruisstraat toe. De stadsgracht werd gedempt en in de 15e en 16e eeuw bebouwd met veelal grote panden. De voorhuizen stonden op de gedempte stadsgracht, met de rug tegen de voormalige stadsmuur. De achterhuizen stonden aan de binnenzijde van de stadswal. Het gedeelte van de huidige Kruisstraat tot aan de Korenbrugstraat / Eerste Korenstraatje heette vroeger Mandemakersstraat, later staat het ook als Korte Kruisstraat vermeld. Het stuk tussen Korenbrugstraat en Postelstraat werd Achter de Minderbroeders genoemd. Om het verwarrend te maken, de huidige Korenbrugstraat én in het verlengde ervan de Eerste Korenstraat, werden in die tijd in hun geheel Kruisstraat genoemd. De naam Kruisstraat voor het huidige tracé dateert vermoedelijk pas uit de 18e eeuw. Samen met enkele nabijgelegen straten vormt de Kruisstraat een grondplan, dat op een kruis lijkt. Met als lange stuk de Kruisstraat en als korte dwarsstukken de Korenbrugstraat en Eerste Korenstraatje; een mogelijke verklaring van de naam Kruisstraat. Aan het begin van de Kruisstraat is door het samenkomen met de Snellestraat en Postelstraat een besloten en intiem pleintje ontstaan.