week 50 - 14 december 2022 - 213 'Zoetegèd (het woord van de vorige keer) Als het over zoetigheid gaat, valt meteen op hoeveel mensen daarbij terugdenken aan het vastentrommeltje. Zo ook Ad Borremans:

Jan Luysterburg

Vaste
Zoetegèd daor kan iek vuul miender oover vertelle dan Yvonne Rijk, want die et daor jeel vuul verstand van volgus mijn. En da mot ok wel agge ’n wienkel et vol meej snoepgoed en zoow. Zelluf eet iek nie zo vuul snoep mjeer, vroeger was da wel wa mjeer mot iek zegge. Nouw iest af en toow ’n stuukske sukkelaot of ’n bonbonneke. Ties nie omda ’t nouw nie lekker mjeer vien, mar volgus de dokter iest nie goed om vuul te snoepe, ’t maag wel mar dan zoow asse da zoow mooj kunne zegge tiggerswoorig, meej maote. Iek weet nie of dagge ’n botteram meej sjam of kwatta strooisel ok zoetegèd kunt noeme, mar da eet iek wel elleke dag en vien da wel lekker. Mar snoepkes eet iek nouw nie vuul nie mjeer, vroeger wel en vural toen da’k op de ljeegere school zoot en dan meej Paose nor de vaste tijd. Ties eigeluk wel apart ak daor aon trugdink, wij kreege nwooit zoow mar ’n snoepke, mar ien de vaste, die begon nor karneval meej aswoestag, kreege we elleke dag ’n snoepke. Op eette moog nie want die snoepkes moesse ien ’n trommeltje en die moesse daor ien blijve totdat Paose was. Dan kreegde ok nog wa paoseijers, die buite ien d’n of weg gestooke waore en konde begienne meej snoepe, en wij deeje dan ok flienk oos best om alles zoow gauw mogeluk op te krijge nor Paose. Damme dan daor bökpijn van kreege en ’n bietje aon de diejaree kwaame, naome we vur lief want ’t was zoow lekker die zoetegèd.

Opvallend
Al een paar weken maak ik u nieuwsgierig naar de opvallende kenmerken die er zaten in het verhaaltje van Richard Musters. Ik heb dat tekstje meteen na ontvangst doorgestuurd naar drie bevriende taalkundigen. Twee van heb vroegen meteen naar de leeftijd van Richard. Met toestemming van Richard leg ik u uit wat er aan de hand is.
In zijn verhaaltje kwam onder andere voor: 'munne best' en 'dur d'n stad'. Dat sluit mooi aan bij een verschijnsel dat de drie taalkundigen op dit moment aan het bestuderen zijn. Zij onderzoeken namelijk hoe de (Brabantse) dialecten zich gedragen bij de jongeren. Veel jongeren willen graag dialect blijven spreken, maar ze weten niet meer goed hoe dat moet. Ze doen wel hun uiterste best en het gevolg is vaak, dat ze het te goed gaan doen. We noemen dat: hypercorrectie. In plaats van 'm'n best' wordt het dan 'munne best' en in plaats van 'dur de stad' wordt het 'dur d'n stad'.

Er is nog iets dat opvalt, namelijk dat jeugdigen vaak niet meer het grammaticale geslacht van woorden kennen. Het woord 'best' is onzijdig en het woord 'stad' is vrouwelijk. Toch worden beide woorden door Richard behandeld alsof ze mannelijk zijn.

Ik heb Richard dan ook aangemoedigd om vooral te blijven schrijven zoals hij denkt dat het goed is. Zo kunnen onze lezers mooi de ontwikkeling van onze dialecten volgen.

Braof
Peter Borremans voelt zich opnieuw geplaagd, omdat ook het woord 'zoetegèd' niet voorkomt in de woordenboeken van Heemkundekring Het Zuidkwartier. Toch weet hij goed wat het betekent, namelijk zoetigheid. En dat woord kan weer verschillende dingen betekenen: zoete lekkernij; iets dat aangenaam is; genoegen; het zoet zijn.

Het woord zoet doet Peter aan zoethout denken. Zo kwam hij in het Bergs woordenboek tegen: è d't druk? meer druk as zoet'out. (Letterlijk: heb je het druk? Meer druk dan zoethout). Deze uitdrukking is alleen te begrijpen als je weet dat 'druk' ook 'drop' betekent. De uitdrukking wordt ook genoemd in het woordenboek van Halsteren.

Nu we het toch over zoethout hebben: in het Halsters woordenboek wordt zoethout ook 'kliessenhout' genoemd. Van kliessenhout maoke ze kliessenkoek (Van zoethout maken ze pure drop (pijpdrop).
Wim Daniëls spreekt in Brabants mooiste woord over 'klusiehout'. Het woord 'klusiespek' betekent bij hem 'dropwater'. Wij zouden zeggen: schommeldrop of schommeldruk.

Feestdagen
Zo zoetjesaan gaan we weer naar de feestdagen aan het einde van het jaar. Dat doet Peter denken aan het liedje 'Ouwejaorke zoete', ook wel 'Nuuwejaorke zoete'. Een lied dat traditioneel door kinderen van deur tot deur gezongen werd (en misschien nog wel wordt), met de bedoeling snoep of geld te krijgen.

Ik vraag niet om snoep of geld. Toch wens ik u alvast heel fijne feestdagen, een prettige jaarwisseling en een zalig Nieuwjaar.

Tot volgende week!

Geschreven door: Jan Luysterburg