week 01 - 4 januari 2023  - 216 Ellepe (het woord van de vorige keer) Natuurlijk wens ik al onze lezers om te beginnen een heel voorspoedig en gelukkig 2023 toe. Ik weet niet of u bij gelegenheid van de jaarwisseling goede voornemens heeft gemaakt. (Het nieuwe woord zou er daar een van kunnen zijn.) Zo ja, dan wens ik u daarmee veel succes, maar ook veel sterkte en doorzettingsvermogen. Helaas kan ik u daarmee niet erg ellepe, naar ik vrees.

Jan Luysterburg

Verder wil ik graag Monda van Diesen en haar zoon Johan feliciteren met hun geweldige resultaten bij de Brabantse Kerstgedichtenwedstrijd in Lith. Beiden wisten ze door te dringen tot de finale en Johan behaalde zelfs de tweede prijs!

Monda van Diesen heeft ook weer haar best gedaan op een leuk en leerzaam verhaaltje, maar eerst heeft ze nog een vraag: 'Voordat ik mijn stukje begin te schrijven eerst even iets over Richard Musters. Ik wil de bekwaamheid van de taalkundigen niet onderschatten en sla de plank misschien helemaal mis, maar zou graag willen weten waar hij woont. Ik “proef” nl. iets Belgisch in zijn woordgebruik. Het zou me niet verbazen dat hij in Nederlands Putte woont.' Nou, Monda, hij woont in Hoogerheide, maar de rest van het verhaal mag Richard zelf vertellen.

'Nu over ellepe', gaat Monda verder. 'As kiend wou iek al jeel gère oos ma ellepe. Iek was de oudste van de vier kienders. ‘t Was “badtijd”. Iek vroeg aan oos ma: mag iek ze ien bad doen? En jao da moog iek. Iek voelde m'n eige jeel wa. Iek zjeepte ze ien en dan de teil ien, zo gieng da vroeger.

D’n of oep riive dee iek ok al vroeg Om vlees gaon baaij jeen van m’n ooms, die slaoger was ien de Dorpsstraat. En ik oij nóg een oom die slaoger was, mar die woonde jelemaol oep den Aonwas, daor moog iek pas naor toe toen iek wa grwoter was.

Naoderaand, toen m’n ouwers zelf hullep nwodig oije em iek ze ok veul g’ollepe. M’n ouw buurvrouwke em iek laank g’ollepe mej d’r ofke schwoon te maoke en bodschappe te haole.

En de jeugd? Die ellept mijn nou. As mun kleindochters baij mijn logere dan ellepe ze mijn mej met den afwas te doen. Ze gaon ok om bodscappe as ‘t nwodig ies. As iek oep reis gieng kreeg iek jeel diekwels ullep, ok van jonge meesse. De jeugd? Die ies zo slecht nog nie!

Tot slot: allemaol de beste wense vur ‘t nuwe jaor en laote we ope da d’et gaauw vrede mag wurre over jeel de wereld.'

Dankjewel, Monda. Hopelijk komt je wens uit, want we zitten er allemaal met smart op te wachten!

Gollepe
Dan geven we nu het woord aan Yvonne Rijk: 'Beste Jan, "Ellepe ", voltooid deelwoord "gollepe".

As klein kiend moete gollepe woore en agge dan oud en versleete zijt moete mjeestal ok wer gollepe woore. Ja, zo gaat dat in het leven.

Beebies moette uit bed g'aold woorre en wer naor bed gebrocht. Tuusendeur moete ze wasse, eete geeve, luiers verschwoone en un bietje beezig ouwe.

Mej ouwe meese ies da d'ien feite ut zelfde aljeen moete die diekels ok nog steunkousen aon. Men zegt dan. "De cirkel is rond."

Toch moeten niet alle ouderen "gollepe woore. Der zen der ok die aandere meese nog kuunen elpe. Die gon dan elpe ient bejaordenuis, beij De Zonnebloem of Herwonnen Levenskracht oef zoiet dergeleks."

Gelukkig kan ik dat zelf ook nog en ik hoop dat ik dat nog heel lang kan. "Want un aander ellepe ies tog veul plezieriger dan gollepe moete woore. Iek em ut altij wel plezierig gevonne oem t'elpe.

Toen ak un jaor oef acht was mogtek al ellepe ien de wienkel beij Dien van Naorte. En nou ellep ik nog altij ien nun wienkel."

Toch heeft "ellepe"ook een hele andere betekenis. Ik herinner me nog, toen onze zoon een jaar of twaalf was, mocht hij altijd een hond van een kennis uitlaten. Op een dag kwam hij na dat uitlaten thuis en snapte niet wat hij gehoord had. Hij zei: "Iek was ient bos mej den oond en toen kwam er iemand mej een klein oontje en diej oontjes gienge nor mekaore toe en spronge oep mekaore. Toen zeej dieje man van da d'aander oondje: 'Ut kan gen kwaod wur manneke. Den dieje van mijn ies gollepe."

Toen moest ik uitleg gaan geven.
Ik denk dat je aan onze lezers hierover niet veel meer hoeft uit te leggen, Yvonne. Ook jij weer bedankt voor je mooie verhaal.

Het nieuwe woord
Bij oons ang d'n teegeltje mitte tekst: 'Morrege gaon me spaore'. Mar dan in 't Neederlaans, ej. Oew denkte gij oover spaore? Motte da wel of nie doen? Edde da gedaon? En is da bevalle, edde daor laoter prefèèt van gad? Wa raojde de jeugd aon?

Mèèn vrouw en ikke emme altij 't staandpunt gad: a ge wa wult kwoope, dan motte jirst spaore totda ge genog et en dan pas kwoope. Mar is da nog steeds verstaandeg?

Ik ben erg benieuwd naar uw reacties, en onze lezers waarschijnlijk ook. Uw antwoorden zijn tot en met dinsdag 17 januari 2023 op het inmiddels wel bekende adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Tot volgende week!

Geschreven door: Jan Luysterburg