week 05 - 1 februari 2023  - 220 Stambwoom (het woord van de vorige keer) ‘Beste Jan’, zegt Yvonne Rijk. ‘Stam-bwoom. Ja wat moet ik daar nou over zeggen? “Jeerlek gezeed zennek daor nie zo w’ien gienterreseert. Iek gon gen moeite doen oem uit te zoeke wa men veurouwers ammel gedaon emme. Iek vien da d’un bietje zoonde van menne tijd. Da d’ies tog ammel laank verbaaj.” Ik richt me liever op het heden en de toekomst.

Jan Luysterburg

Mijn man daarentegen is er juist enorm in geïnteresseerd. “Wij emme zo nun boek waor da jeel de femilie Rijk instaot vanaf het jaor 1565. Diejen boek et jaore geleeje nun paoter ut zun femilie geschreeve. Dieje mees die et daor zeker tien jaor over gedaon oem alles uit te zoeke en toen zunnen boek goed en wel klaor was, toen gieng ie zelf dwood.” Hij heeft in ieder geval een mooie erfenis voor de hele familie achter gelaten.

“Zun dwoodspreentje emme we daoroem veur ien diejen boek geleed. As jeerbetwoon. W’emme zelf dieje paoter nwooit gekend.” Maar iedereen die een boek had gekocht kreeg ook een gedachtenisprentje.

“A mijne veent nou ievers de naom Rijk nog mar woort, dan spietst ie zun woore en tuis gekomme gaot diejen boek open. Ej gaot dan precies uitzoeke van wiej atter da jeene ies en iek em jeel dun aovud gen kiend mjeer aon um.”

Niet alleen mensen hebben een stamboom. Ook dieren. “Veural oonde en katte. Aggij nun oond oef un kat mej nun stambwoom kwoopt, dan moete daor veul vur betaole. Iek begrijp nie zo goed waoroem meese da doen. Wa mokt da nou uit waor dat da bjees-je vandaon komt. Attie tog mar lief ies.”

Zelfs koeie schijne nun stambwoom t’emme. Ze noeme da stamboekvee. Ien dieje stamboek staot dan presies wie at de vaoder en moeder van die koeij zen.”

Ik dacht dat ik over dit woord niks te melden had ,maar het is toch nog wat geworden.’

Ja hoor, Yvonne, je hebt weer een leuke bijdrage geleverd.

Kinneke
‘Bij deze mijn gedachte over stam-bwoome’, zegt Monda van Diesen en ze vervolgt:

‘Ooze jongste zeun ies jeel veul aon de weet gekomme baij het stambwoomonderzoek. Daor zen Iek hum jeel dankbaor vur. En iek vin ut jeel interessaant om alles te weten over m’n veurouwers.

Zo kwam iek er achter da m’n vroege vur-ouwers van werskaante uit Bels kwaome. Vandaor misschien da’k gère mej oos zuiderbuurre te doen em: Awel, ze kunne zo gezellig babbele eej?

Mijn grwootvaoder en grwootmoeder oie al ne kleine vur da ze getrouwd waore! M’n grwootvaoder eddet kinneke oep z’n trouwdag erkend as zijnde zijn kiend. Allemaol gevonden bai het onderzoek. Een kleine emme vur ‘t huwelijk da kom netuurlijk nog geregeld vur, mar da van m’n grwootouwers oi iek nog nwooit geword. Oos ma et daor nwooit niks over verteld. Et ze da zellef nie gewete of was ‘t uit schaomte? Iek kan het nie mjeer vraoge, want ze ies er al laank nie mjeer.

En da d’em iek nou geregeld tegeworrig d’ak egens aon ziet te prakkizere en dan denk iek: waorom em iek da vroeger toch nie gevraogd. Mar toen waorde daor nie zo mej bezig, spijtig, want nou ies het te laot. Daorom ies het mar goed dagge da tegeworrig allemaol zo gemakkelijk naor kunt kijke en veul kunt veine via het Internet.’

Ja, Monda, er was vroeger veel schaamte over zogenaamde vurkienders. Er is dan ook heel wat verzwegen en in de doofpot gestopt. Want als
het uitkwam, dan sprak heel het dorp er schande van, de pastoor voorop. En waarom eigenlijk?

Ik heb een kennis wel eens horen zeggen: ‘Als je niet moest trouwen, betekende dat alleen maar dat je geluk had gehad.’

Er is trouwens in korte tijd wel veel veranderd. Nou ‘nemen’ de koppels eerst kinders en daarna gaan ze (misschien) trouwen. De kinderen kunnen dan bruidsmeisje of bruidsjonkertje zijn.

Het nieuwe woord
Ik zèèn opgegruuid tusse vier zusse. Daor-dur von ik ‘t as kind jeel gewoon om te ljeere braaje en aoke. Ik eb ‘r wel nie veul van terechtgebrocht, mar pannelappe em ik toch ‘n aontal vur mekaore gekreege. En ik eb nog steeds veul respekt vur meense die zoow jeel mwooi kunne aoke, braaje, berduure en weet ik wa nog al mjeer.

Lange tèèd was de algemjeene mjeening da aandwaareke iets is vur meskes. (Oewel schaop’erders ok allemaol konne braaje). Mar zoown vjeerteg jaor geleeje ljeerde de jonges op de laogere school ok aandwaareke. Ik weet nie of da nouw ok nog zoow is, mar ik zouw da wel normaol vinne.

Ik ben benieuwd wat u ervan vindt. En natuurlijk wil ik ook graag weten wat u over aandwaareke te vertellen heeft. Uw reactie is tot en met dinsdag 7 februari 2023 bij onze lezers en bij mij van harte welkom op het adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. .

Blijf gezond en vrolijk! En tot volgende week!

Geschreven door: Jan Luysterburg