195. Geprefabriceerde betonblokkenbouw

De Korte Tuinstraat gezien in noordelijke richting naar de Lange Tuinstraat. Anno 1985. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch

Een compleet blok arbeiderswoningen staat sinds 2004 als rijksmonument geregistreerd. Het betreft vijftig wooneenheden met vier verschillende woningtypen aan de Korte en Lange Tuinstraat in de wijk De Muntel. De voormalige woningbouwvereniging ‘Ons Belang P.T.T.’ geeft in 1923 de architect R.J. Kayser opdracht de woningen te ontwerpen, die in een kubistisch-expressionistische stijl zijn opgetrokken.

Er wordt gebouwd met het door de firma Bredero gebruikte, maar oorspronkelijk uit Duitsland afkomstige systeem Olbertz. Met dit systeem van geprefabriceerde betonblokkenbouw produceert men op of nabij de bouwplaats. Met tegenvallende resultaten: het regenwater blijkt te kunnen binnendringen en er treedt scheurvorming op in de blokken. Ter verhoging van de waterdichtheid wordt in de jaren dertig van de vorige eeuw een halfsteens bakstenen voorzetwand tegen de voorgevels geplaatst. Daardoor raken de gevelopeningen verdiept. De oorspronkelijke bergplaatsen achter de huizen zijn vervangen, de private voorerfjes zijn opgegaan in het publieke trottoir. Bij latere renovaties zijn de woningen gemoderniseerd.

De betreffende arbeiderswoningen bevinden zich op twee langgerekte stroken aan de Korte en Lange Tuinstraat. Het gaat om respectievelijk 19 en 31 wooneenheden, die met elkaar een scherpe hoek vormen. De woningen hebben kleine achtererven. Elke strook bestaat uit twee rijen tweelaagse woonhuizen onder overstekende, platte daken. Met in het midden en op de hoeken bredere, maar minder diepe drielaagse volumes onder plat dak. De gemetselde betonblokken zijn nog zichtbaar in de achtergevels en zijgevels. Gevelopeningen zijn voorzien van imitatie natuurstenen dorpels. Later zijn die grotendeels aan het zicht onttrokken door de met donkerbruine en gele baksteen opgezette voorzetmuur en voorzien van bakstenen afzaten. Met uitzondering van de bovenlichten van de entrees zijn de vensters ontlast door lateien van gewapend beton. De vensters omvatten vaste ramen, stolp-, draai- en valramen. Entrees hebben licht overstekende luifels.

De tweelaagse bebouwing heeft onder het dakoverstek een terugliggend fries, met een bekleding van in blokverband gemetselde, helderrode stenen of rode wandtegels. De panden aan weerszijden van het middenblok hebben in de oksel ervan en in het tweelaagse volume aangebouwde, eenlaagse portalen onder plat dak. De drielaagse bouwblokken zijn drie traveeën breed met een versoberde, derde verdieping. Ze hebben een terugliggende entreepartij in de middentravee op de begane grond en een deel van de verdieping. Alhoewel inwendig gemoderniseerd, geven de diverse typen woningen nog steeds een goede indruk van de oorspronkelijke opzet en indeling.