Kroënekrôan of Kroënekroan is voor zover mij bekend het enige dialectwoord in Brabant voor deze prachtige vogel. Niet zo vreemd want hij wordt nu niet bepaald veel gezien in onze provincie. De meeste kans maak je in februari-maart als de vogels in grote groepen naar hun broedgebied in Scandinavië en Noord-Oost Europa vliegen en in het najaar, in oktober, als ze in omgekeerde richting naar het zuiden gaan om daar te overwinteren. Hierbij loopt de meest gebruikte trekroute over Oost-Nederland, langs de Duitse grens waar ze het beste gebruik kunnen maken van de thermiek. En dan kun je ze zomaar over Oost-Brabant zien vliegen waar dan ook de naam Kroënekrôan vandaan komt.
Afhankelijk van windrichting en andere weersomstandigheden kun je ze zelfs in heel Noord-Brabant zien. En horen. Luid trompetterend hoor je ze al van verre aankomen. Wie eenmaal een groep kranen, zoals ze in vogelaarsjargon ook wel genoemd worden, heeft gehoord en gezien, zal dat niet makkelijk vergeten. Ieder jaar in trektijd blijf je dan je oren open houden in de hoop het wat schorre kroe-kroe-kroe te horen.

Foto: Hannie Nilsen

Maar zo’n overvliegende soort, hoort die wel thuis in deze rubriek ‘Brabantse natuur’? Het antwoord is ja! In ieder geval sinds vorig jaar want toen werd voor het eerst een kraanvogeljong grootgebracht in het natte hoogveenlandschap van De Peel. En dat is bijzonder, zo bijzonder dat de kroënekrôan hier zijn plaatsje zeker verdiend.

Hoe bijzonder dit is, zien we pas goed als we naar een stukje geschiedenis kijken.

Foto: Hannie Nilsen

De kraanvogel broedde vroeger ook in Engeland, Nederland, Denemarken, Oostenrijk, Duitsland en Hongarije. In de 20^e eeuw was in al deze landen de kraanvogel als broedvogel uitgestorven, in een aantal gevallen al enkele eeuwen zoals bijvoorbeeld in Engeland. Omstreeks 1470 werden bij een feestmaal van Koning Edward IV maar liefst 204 kraanvogels opgediend. Zelfs 100 jaar later was de kraanvogel hier nog steeds een vrij algemene broedvogel in de veengebieden, maar nog eens vijftig jaar later, omstreeks 1600, was hij als broedvogel volledig verdwenen.

En hoe was het in Nederland? Helaas zijn hierover weinig gegevens. Een plakkaat uit 1542 van Maximiliaan van Egmondt verbood het zoeken naar eieren van ‘craenen’. Ook in latere verordeningen werd de soort nog herhaaldelijk genoemd. Op grond van de gegevens wordt duidelijk dat de kraanvogel vroeger in elk geval in Friesland heeft gebroed, in het gebied ‘de Kraanlanden’. Ook was de soort volgens een aantal geschriften in de 16e en in de eerste helft van de 17e eeuw een broedvogel in Holland. Of hij in die tijd in Brabant gebroed heeft, is zeer twijfelachtig. Dus des te specialer dat hij dat nu wel doet.

Foto: Aad van Gelswijk - Lac du Der

Dat de kraanvogels hier tijdens de trek wel overvlogen en soms zelfs overnachtten, kunnen we afleiden uit een aantal aardrijkskundige namen zoals Kraanakker (gem. Nederweert), Kraanmeer (gem. Erp), Kraanvennen (gem. Leende), Kraanvensche heide (gem. Bladel), Kranenpoelbosch (gem. Stiphout), en Kranendonk (gem. Maarheeze).

Natuurverbetering en -vernatting hebben er de laatste jaren toe geleid dat er weer steeds meer kraanvogels gezien werden en in 2001 was er na 250 jaar zelfs weer een broedend paartje in het Fochterloërveen.
Ook in Noord-Brabant verbeterden de omstandigheden. Een goed voorbeeld is het Palmven in de Maashorst, voorheen een gewilde pleisterplaats maar door intensivering van de landbouw, ruilverkaveling en verdroging werden hier de laatste 40 jaar geen kraanvogels meer gezien of gehoord.
In 2013 werd het gebied door Staatsbosbeheer in ere hersteld en het jaar daarop brachten kraanvogels daar de nacht door.

Foto: Hannie Nilsen

Sinds 2015 waren er ook regelmatig één of twee koppeltjes kraanvogel te zien in De Grote Peel. Foeragerend, baltsend, parend zelfs, maar een broedgeval bleef uit. Tot afgelopen jaar. Twee eieren werden uitgebroed, en twee kleine kraanvogelkuikens werden gespot. Eén van de twee kuikens heeft het helaas niet overleefd, maar met het tweede jong ging het gelukkig goed. Ook net over de grens met Limburg, in de Mariapeel werd een broedgeval geconstateerd. In broedtijd houden deze markante vogels zich schuil, maar als het jong eenmaal wat groter is, kun je ze zomaar ergens tegen komen in de weilanden rondom dit natuurgebied, op zoek naar voedsel.

Misschien vraag je je nu af hoe de kraanvogel eruit ziet. Ik denk dat je hem meteen herkent als je er een ziet. Het is een grote grijze vogel van 120 cm hoog met een zwart-witte tekening op de kop en hals met een rode vlek op zijn kop. Het achterlichaam wordt gekenmerkt door lange, afhangende veren. Zijn lengte, maar ook zijn spanwijdte van 220 cm maken hem een stuk groter dan de blauwe reiger en als hij vliegt, doet hij dat met een gestrekte hals. De jongen zijn overwegend bruinig van kleur. 
Behalve het geluid is ook het baltsgedrag een belevenis, de vogels dansen als het ware om elkaar heen waarbij ze uit het niets flinke sprongen in de lucht maken.

Foto: Aad van Gelswijk - Lac du Der

Geweldig dus dat we deze vogel tot de Brabantse natuur kunnen rekenen maar kraanvogels zijn schuwe vogels die gevoelig zijn voor verstoring. Hij broedt weliswaar in nat gebied maar met de warme zomers van de laatste paar jaar is het door droogvallen van natte gebieden soms te makkelijk om dicht bij een kraanvogelpaartje te komen waardoor verstoring op de loer ligt.
Mocht je er een zien (of meer), geniet dan van deze sierlijke vogel. Maar doe dat op afstand.

En natuurlijk kunt u voor vragen of opmerkingen altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.