Hannie Nilsen - 30 april 2022

Foto's: Hannie Nilsen

De weilanden kleuren geel van de paardenbloemen, de bermen zijn uitbundig wit van het fluitenkruid. Soms regent het dagen en is het koud en dan lijkt lente een vaag begrip maar futen baltsen, eksters slepen met nestmateriaal, ganzen en uilen hebben al jonkies en ook narcissen en tulpen steken als vrolijke zonnetjes hun kopje uit de grond. Lentetekens zijn voor iedereen anders, van de eerste grutto tot fietsen zonder jas. Of de eerste kwakbollen zoals laatst iemand zei.

Of kwakbollen nu een lenteteken zijn of niet, het voorjaar is wel de beste tijd om wat meer te schrijven over amfibieën. Want ruim voor de meeste vogels hun ei leggen, ontwaken salamanders en kikkers al uit hun winterrust en gaan ze op weg naar de waters waar ze zijn opgegroeid.

Salamanders al in februari. Daarna, bij een temperatuur van meer dan 6 graden en vochtig weer, is het de beurt aan de padden. Eerst de mannetjes, de vrouwtjes volgen wat later. Maar als ze onderweg een vrouwtje tegenkomen, klimmen ze op haar rug en laten haar niet meer los. In het water worden eitjes afgezet die daarna meteen door het mannetje bevrucht worden. Nog wat later gaan ook kikkers op pad. Het verschil tussen padden- en kikkereitjes is makkelijk te zien. Padden maken lange snoeren die tussen de begroeiing gewikkeld worden. Kikkers leggen eiklompen, een verzameling gelachtige bolletjes met in ieder bolletje een kikkertje –in-wording. Het gelachtige omhulsel biedt bescherming en werkt tevens als een soort lens waardoor er meer zonnewarmte opgevangen wordt.

Kikkerdril

Paddensnoeren op plaatje

Al snel is het een gefriemel van jewelste en nog een paar dagen later verspreiden de kikkervisjes zich in het water. Waarbij ze duidelijk een voorkeur hebben voor de warme plekjes. Kwakbollen zijn overigens niet de eiklompen maar de kikkervisjes, ook wel dikkopjes of dikkùpkes genoemd. Of een van de andere 82 dialectnamen!
Na enige tijd krijgen deze kopjes-met-staart pootjes en dan verdwijnt het staartje. In die tijd gaan ze aan land waar ze blijven tot ze als volwassen pad of kikker terug naar het water gaan om zelf weer eitjes te leggen. Dit gedrag verklaart de soortnaam ‘amfibie’ wat eigenlijk ‘dubbel levend’ betekent, in dit geval in het water en op land.
Salamandereitjes zijn niet zo makkelijk te vinden. Salamanders verpakken hun eitjes zorgvuldig in de blaadjes van waterplanten. Ieder blaadje wordt met de achterpoten om een eitje gevouwen.

In Nederland kennen we naast de bruine kikker nog de heikikker (blauw in paartijd), de groene kikker en niet te vergeten de boomkikker. Deze zijn allemaal in Noord-Brabant te vinden.
De gewone pad heeft als soortgenoten rugstreeppad, knoflookpad, vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad. De laatste twee soorten vind je hoofdzakelijk in Zuid-Limburg maar de afgelopen 10 jaar is ook op een enkele locatie in Noord-Brabant de geelbuikvuurpad gezien. De vroedmeesterpad wordt eveneens af en toe hier gespot.

Binnen de salamanderfamilie kennen we kleine watersalamander, alpenwatersalamander, vinpootsalamander, vuursalamander en kamsalamander. Met uitzondering van de vuursalamander zijn ook deze soorten in de Brabantse vennen en poelen aanwezig.

Heikikker - Van Esscheven Oisterwijk

Kamsalamander gespot in de Leemkuilen (Udenhout)

Helaas staan maar liefst 8 soorten van deze amfibieën op de Rode lijst van bedreigde soorten als bedreigd of kwetsbaar. Leefgebieden verdwijnen en ieder jaar sneuvelen veel padden en kikkers in het verkeer op weg naar hun voortplantingsgebied. Vaak staan er borden en door de snelheid aan te passen, met name vroeg in de ochtend, avond en nacht, kunnen veel verkeersslachtoffers voorkomen worden.

Boomkikker

Meer weten of misschien helpen bij de bescherming van deze soorten? Natuurverenigingen zoals IVN hebben vaak speciale werkgroepen voor amfibieën die jaarlijks een aantal vennen inventariseren voor Ravon om een beeld te krijgen van de stand van zaken in de provincie. Ook worden op verschillende plaatsen padden, kikkers en salamanders overgezet tijdens de trek. Meestal kunnen ze daar nog wel wat extra hulp bij gebruiken. Een nuttige bezigheid en tevens een mooie gelegenheid om amfibieën van dichtbij te bekijken.

En natuurlijk kunt u voor vragen of opmerkingen altijd mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.