week 22 - 31 mei 2023  - 237 Mustert 2 Met het woord van de vorige keer heb ik bij Yvonne Rijk geen prettige herinneringen opgeroepen. Leest u maar, en let ook op de naam onder haar bijdrage:

Jan Luysterburg

'Het woord mustert roept bij mijn gen prettige erieneriengen oep. Toen ak ien d'jeeste klas van de Muulo zoot  òòje we nun ljeeraor die un bietje de piek oep mijn òòi. Bij alles wa'k ien zijn w'ooge verkjeerd deej riep ie iedere kjeer. "Mustert." Iek von da nie plezierig, temjeer oemda t'ie d'aandere kienders nwooit baaj d'urren achternaom noemde. 

Mustert ies eigeluk nun'oop klein aonmaokout, oeftewel nen takkebos. Mjeestal loog da mustertout oonder un afdakske, zo dagget nie nat kon w'oore. Da noemde ze nen mustertmijt. Mej da d'aonmaokout wier dan de kachel aongemaokt.

Ik weet ok nog da'k as kiend baaj een taante kwam en die òòi un vaarke. Da vaarke stieng ien ut vaarkeskot. Ien da vaarkeskot stieng ok un fernuis. Oonder da fernuis stookte ze ok mustertout. Ien nun grwòòte keetel wiere van die rwooije petaate gedaon en die wiere dan gekookt vur da vaarke.

Iek gelwoof datter ok manne waore dieja d'ient bos mustertout gienge verzaomele en dan verkochte ze da. Zo verdiende zun ceentje baaj.

Tot slot emmek welies gewòòrd da d'uitdruukieng. "weette waor Abraham de mosterd aolt" nieks mej mosterd te maoken et. Ut schènt da "mosterd" eigeluk "mustert" moet zijn. Ze bedoele daormej den takkebos dieja tie gebrukte oem ut vuur aon te maoke oem zennen zeun te verbraande. Geluukig gieng ut verbraande nie dur.

Mar mosterd geeve aon iemand die feftig jaor woord, daor klopt dan eigeluk nieks van. Eigeluk zoude dan nun takkebos moete geeve.

Yvonne Rijk (Musters)

Peter Borremans heeft op 7 mei genoten van het West-Brabants Dialectcafé, ook al heeft hij de quiz gemist. In plaats daarvan ging hij naar de boekenmarkt in de kerk van Ossendrecht.

Peter doet vaak krantenknipsels bij zijn reactie. De laatste tijd verbaast en verblijdt hij mij met vergeelde krantenknipsels van lang geleden. Deze keer zat er bijvoorbeeld de tekst bij van het hoorspel van Thomasvaer en Pieternel ter gelegenheid van Nieuwjaar 1992. Je moet al behoorlijk op leeftijd zijn, wil je je dit herinneren.

Verder gaat Peter op zijn bekende wijze te werk. Hij begint met de betekenis van het woord mustert: mutserd of mutsaard, samengebonden takkenbossen.

Mustert bèène is takkenbossen met een draad of wies (wilgentak) bijeenbinden. De bakker stookte vroeger de oven met mustert.

Een mustertbèèner is iemand die takkenbossen tot mutserd bindt, maar ook het apparaat om takkenbossen samen te persen en af te binden met draad. In sommige delen van Nederland wordt dit werktuig mutsaardpaard genoemd.

Een mustertmèèt is een stapel takkenbossen, die ook wel mustertklaamp wordt genoemd. Volgens het Halsters woordenboek is het een geliefd verblijf van allerlei kleinere diersoorten. In sommige delen van Brabant spreekt men van een musterdschelft.

Volgens het Nederlands woordenboek is mutsaard een takkenbos of brandstapel. De uitdrukking 'Het riekt naar de mutserd' wil zeggen: Dat zweemt naar ketterij. Ik denk niet dat deze uitdrukking nog vaak wordt gebruikt, maar de toelichting is duidelijk: De ketters werden verbrand op de brandstapel.

In het boek Onder ons gezegd ... in Brabant komt Peter het gezegde 'unnen bos hout vur de deur' tegen, wat door jonge jongens gezegd wordt om aan te geven dat een vrouw grote borsten heeft.

In het boek Zo herinner ik mij Brabant is te lezen: Zelfs toen steenkool en briket het hout al lang hadden verdrongen, bleef het sprokkelhout een gewild aanmaakmateriaal, evenals de denneappels (mastappels, mastedöllekes of krote, in Woensdrecht proppe en in Putte dodde). Ook de musterd bleef nog lang in gebruik, vooral voor het stoken van grote wasfornuizen.

Een leuk weetje is ook nog, dat een curieuze mostaardpot iemand is die bijzonder nieuwsgierig is.

In Huijbergen kent men ook het woord musterdzeef. De betekenis hiervan is mij echter niet duidelijk.

Een mooie zeispreuk: An is an, zei den boer, en hij liet ene musterd liggen. De betekenis hiervan: genoeg is genoeg.

De uitdrukking Voor Pasen de musterd nog nie in den band hebben betekent: achter zijn met werk.

Peter vertelt over zijn eigen situatie: 'Iek eb un veur- en aachtertön. Daor staon gin bwoome n'ien, dus iek eb gin onderout en gin takke waor iek mustert van kan maoke.' Peter is dus geen mustertbèèner.

Tot slot vertel ik dat wij vroeger onze mustert haalden uit de boskaant, die om de 5 jaar werd afgehakt. De stronken schoten daarna weer uit. Meestal betrof het eikenhout, maar er stonden ook andere houtsoorten tussen. De boskaant diende tevens om de wind te breken.

Tot volgende week!

Geschreven door: Jan Luysterburg