week 6 - 7 februari 2024  - 273 Vuurwaarek 2 U heeft nog een aantal reacties tegoed op het onderwerp Vuurwaarek. We beginnen met Yvonne Rijk:

Jan Luysterburg

'Vuurwaaerk: 'k zen d'r nie kepot van. 'k Em ut ien jeel mun leeve nog nwooit aongestooke. Jao, toen de kienders klein waore wa van die starrekes. En da von iek al un bietje eng. Iek vein ut ook zoonde van ut geld. Daorbaaj nog gevaorluk ok.

Nou moet ik wel jeerlek zijn netuurlek. Agget mej ouwejaor twolf ure n' ies dan schuif iek wel de gerdeinen open en kijk iek naor ut vuurwaarek wa d'aandere meese afsteeke. En da d'ies altij jeel veul. Dees jaor was ut wer jeel môôi. Dus eigeluk profiteer iek van ut geld van un aander. Mar zeg nou jeerlek. Da vuurwaarek da woor toch afgestooke, duus waorom zou iek nie kijke.

Wa'k wel jeel aarg vein da d'ies datter ieder jaor wer meese gewond raoke deur da vuurwaarek. Veural kienders, ge zuult er mar jeel uw leeve aon erienerd wôôre deurda ge un wôôg oef un aand moet miese deur da vuurwaarek.

Jêêne ouwjaorsnacht ies me altij baaj gebleeve. Da was van 1978 oep 1979. Wej waore ien Zeeland, waor mijn schwoonouwers wôônden. Oem twolf ure gienge we nor buite oem naor ut vuurwaarek te kijke. Toen was da nog nie zo veul as teegeworrig. Neffe mun schwoonouwers wôônde Jan Raos. Ge wit wel den dieje die a zôô aart kon fietse.  Ej wôônt daor nog, mar mijn schwoonouwers zen ientuuse netuurlijk al laank uit de tijd.

Wej stienge zo oep den dijk te kijke vlak veur zun uis. Mar der was daor oep da moment niemaand tuis. Toch zooge we daor jeel veul rôôk vandaon komme. En oep un gegeve moment ook vlamme. Wej dochte toen: "Da gaot daor nie goed."

Munne man die et toen de braandweer gebeld en die kwaame geluukeg gaauw. Ze dochten ok dagget oem vuurwaarek te doen was, mar zooge al gaauw dagget mjeenes was en de boel ien de fiek stieng. Jan Raos die was oept'urp baaj femielie en wier netuurlek ok gaauw geworschouwd. De boel wier gebluust, mar Jan Raos die'et nen jêêle tijd niej ien zun uis kuune wôône.

Ien ieder geval emmek laoter zoveul vuurwaarek nwoot mjeer gezien.'

Peter Borremans heeft zoveel knipsels en teksten aangeleverd, dat het allemaal nauwelijks in een envelop paste. Het interessantst vind ik altijd de teksten die hij zelf heeft geschreven en die zet ik dus altijd het liefst in deze rubriek:

'Iek kwoop gin vuurwaarek en iek steek gin vuurwaarek af.

Ien de Onderstal, waor iek woon, wier tèèdes de jaorwisseling wel vuurwaarek afgestoke. Naor buite kèèke gieng iek nie, dus iek bleef veilig binne. Wel keek iek van binne naor buite.

Aachter en vur mun uis wier toen vuurwaarek afgestoke. Iek ben bang om letsel op te lwoope nao de jaorwisseling. Daoge laoter wier er wir vuurwaarek afgestoke.

Soms dink iek wel 's, waorom gaon ze nie naor un oorlogsgebied, daor kunne ze zullie gang gaon.

Mej al dat gevaorlijk vuurwaarek en de menier waorop ze ut afsteke, liever nie dan wel.'

Peter heeft ook een duidelijke definitie van vuurwerk gevonden: Vuurwerk: stoffen of mengsels van stoffen waarvan de snelle verbranding gepaard gaat met sterke lichtverschijnselen. Vuurwerk wordt toegepast bij het geven van signalen, bij het verlichten van terreinen en vooral als vermakelijkheid bij feestelijkheden.

In het boek Witte nog? deel 1 van Hans Heestermans heeft Peter een verhaaltje gevonden over een variant van vuurwerk: 'Harry Broos kent een minder onschuldig spelletje dat hij in zijn jeugd met verve beoefende. Het was het spel met de kurbietbus, die nog uit het carbidtijdperk stamt. Carbid is een glanzend zwarte, metaalachtig uitziende massa, die, vermengd met water, een soort gas opleverde. Ik laat Broos aan het woord.

'Wij gebruikten voor het spel een lege stroop- of verfbus waarvan het deksel goed op de bus sloot. In de bodem van de bus werd met een spijker in het midden een klein gaatje geslagen en in de bus werden enkele klontjes carbid gedaan. Nadat de bus goed gesloten was werd langs het gaatje enig water toegevoegd. De kurbietbus werd dan onder de voet geplaatst en door een brandende lucifer bij het gaatje in de bodem te brengen werd het gas in de bus tot ontploffing gebracht. Het deksel sprong dan met een oorverdovende knal van de bus. Hoewel dit een gevaarlijk spelletje leek, kan ik niet zeggen dat er ooit een ongeluk mee gebeurd is.'

'Gelukkig maar', voegt Han Heestermans hieraan toe. Hans is overigens op 22 januari van dit jaar 81 geworden. Hij is van grote betekenis geweest voor het Woordenboek der Nederlandse Taal (waarvan hij redacteur was) en de Grote Van Dale (waarvan hij hoofdredacteur was), maar ook voor het Bergs woordenboek, het Leids woordenboek en het scheldwoordenboek Luilebol. Van deze laatste drie boeken was hij de auteur.

Verder wijst Peter erop dat er ook een vuurwerkplant bestaat (Dictamnus albus).

Geschreven door: Jan Luysterburg