Zeventiende uitgave ligt begin maart in de boekhandel. De belangstelling voor het geschreven Brabants dialect is tanende.
En nu is er ook al geen geld meer voor het ooit zo populaire Brabants Boekske. ,,Het zit op alle fronten nogal tegen.”

 BN/DeStem/Brabants Dagblad/John Bas

Hoogerheide - Met hangen en wurgen is het zeventiende Brabants Boekske naar de drukker gegaan. Begin maart moet en zal Vlinders in d'n buik bij de boekhandel liggen, maar dat heeft wat voeten in de aarde gehad. Mede-samensteller Jan Luysterburg wordt er een beetje verdrietig van.
De 77-jarige Hoogerheidenaar: ,,Zo’n boekje als wij maken met de stichting Brabants is in aard en omvang uniek voor het Nederlandse taalgebied. Ieder jaar zo’n vijftig mensen die in tal van dialecten hun verhalen of gedichten aanleveren; dat zie je nergens. Maar met een beetje pech is deze zeventiende uitgave ook de laatste. Er is geen geld meer voor.”
Misschien, geeft Luysterburg met enige tegenzin toe, is de belangstelling voor het geschreven dialect de laatste decennia te zeer gedaald, zijn het nog vooral ouderen die échte interesse tonen en geld uitgeven aan zo’n boekske.
Vorig jaar bleef hij met de andere samensteller sinds jaar en dag, Berlicummer Cor Swanenberg (ook alweer 79), teleurgesteld achter met een stapel niet te slijten exemplaren.
,,Verkocht? Honderdvijftig stuks, misschien een paar meer.  Tsja, dan leg je er op toe, kom je niet uit de kosten’’, verzucht de gepensioneerde mavo-docent. ,,Maar er mocht ook zo weinig, in die twee coronajaren. Geen presentatie met publiek, boekhandels dicht, we konden ook geen thema-avonden organiseren die nog wat opbrachten...’’
,,Dat wreekt zich natuurlijk, als je het zo lang zonder promotie moet doen. Komt bij dat de media waar wij het van moeten hebben ten onrechte ook weleens denken: daar heb je ze weer met hun ouwe meuk, met hun streepjes en accenten.”

’Een ‘schoolvoorbeeld’ van Brabants dialect uit Goirle: het Gôols leesplènkske. De belangstelling hiervoor neemt de laatste jaren af.
Bron: Stichting Gôolse taol

‘Niet van levensbelang'
De Stichting Brabants, ook uitgever van een kwartaalblad over het dialect waarvan Luysterburg hoofdredacteur is, had geen andere keuze dan te stoppen met het Brabants Boekske.
Dat zegt voorzitter Henk Janssen (74), nóg zo’n dialectmusketier: ,,Het is niet anders. Bruin kan het niet meer trekken. Als je steeds met verlies draait, moet je keuzes maken. En dan vinden wij deze uitgave niet van levensbelang, ook al blijft het jammer.” Weinig interesse en stijgende kosten voor papier en energie – ‘minstens een euro per boekje’ maken daarmee een einde aan een traditie die in 2006 begon. En waaraan ook de Willem Iven-prijs voor het mooiste
ingezonden stuk proza of poëzie verbonden was. ,,Zonde ja, maar het is toch echt de vergrijzing die ons nekt.
Er verdwijnen steeds meer mensen uit ons bestand. Principieel willen zij zonder subsidies draaien. Als je met beperkte middelen moet kiezen, kiezen wij voor culturele evenementen om de Brabantse taal levend te houden.”

Ambitie genoeg
Dat kan zo zijn, maar onder de schrijvers en dichters uit alle Brabantse windstreken is nog ‘ambitie genoeg’, signaleert Jan Luysterburg. Maar het zijn toch vooral leeftijdsgenoten die dit papieren podium voor de taal van hun hart zoeken. Gretige aanwas uit jeugdiger generaties blijft al enige tijd uit.
De Hoogerheidenaar, zelf ook verwoed dialectschrijver en dictee-fanaat, kan de succesnummers uit deze West-Brabantse cultuur zo opsommen. Hij noemt ze hét bewijs dat het streekdialect misschien verouderd maar nog steeds springlevend is: Paul Asselbergs, Elseline Withagen, Brigit Bakx, Elly Schepers, Ad Borremans, Jan van Elzakker, Niek van Giels, Renz Gorisse, Suus van Opdörp... Allemaal bekende namen. En natuurlijk Bergenaar Roel Soffers, de laatste winnaar van de Willem Ivenprijs. Met het thema Vlinders in d’n buik is het drukwerk zoals altijd gelinkt aan het thema van de nationale boekenweek. Volgens de samenstellers is het een fraaie bundeling geworden, ook nu weer geïllustreerd door Iris Bongers. ,,Het zijn zowel gelukzalige als hartverscheurende belevenissen, maar de Brabantse aard zorgt dan in bijna alle gevallen ook wel weer voor een vertederde glimlach bij de lezer’’, doen ze een aanbeveling in dialect. ,,Dè kan’k oe ònrikkem’ndeere.”
Ze hopen dat het voor een eventuele volgende uitgave toch nog lukt geld bijeen te sprokkelen. Via sponsoren, het bedrijfsleven, een of ander cultuurfonds: aan Luysterburg zal het niet liggen. Hoewel hij er een zwaar hoofd in heeft, blijft Jan optimistisch: ,,Misschien tegen beter weten in, hoor. Maar een paar duizend euro voor het behoud van zulk mooi cultureel erfgoed moet toch wel lukken, zeker?”

Nog altij...
God, neeje, gelwòf mar, da za’k nwòit vegeete.
Ik schat, da’k n’ klippel van góed zestíen waar en meskes?
Niks kijke; lot staon ’raon ruuke,
wa God uit ’n ribstuk wòit klaorgemokt aar.
Mar at ’r ’s jin teege mijn dorf te praote,
wa vriendelijk lachte en gwòn nor mijn keek,
dan gonge die vlienders nie zo mar wa fladdre.
Ze vochte mekaore ’t kot uit, zo leek.
Bij ós, op ’t internaot, ware de meskes taboe.
Dus d’r wier aamper óver geprot!
Mar Moeder netuur lot d’r eige nie dwienge.
Die gwòid oewen buik en oe art nie op slot.
Zo gong ’t, oe ouwer ik wier, al mar beeter.
Toch bleeve die vlienders d’r vleugels gèf grwòt,
as meskes te dicht in de buurt van mijn kwame.
Al gave ze, zè grust, d’r eige nie blwòt.
Toen kree’k echt vekjeerieng en wier ’t veul miender.
Die vlienders, ’t is waor, gonge gwòn op de lwòp!
Relaossie líep vast! Mar ik von m’nne waore en witte:
ze ware mee trug; jil ’n wòp!
We zen nou mekaant vefteg jaor bij mekaore.
Gin vlienders vort mjeer, zoude zègge, da’s klaor!
Mar a’k, onbespied, nor ós vrouw zit te kijke,
dan voel ’k da gefladder nog aaltij, echt waor!...

Geschreven door Toine Nooijens (74), in Etten-Leurs dialect.
Opgenomen in het Brabants Boekske 2022: Vlinders in d’n buik

Het vooralsnog laatste Brabants Boekske: Vlinders in d'n buik wordt zondag 6 maart in bijzijn van de gepubliceerde dialectschrijvers en -dichters gepresenteerd in het oost-brabantse Lith. Het 118 pagina’s tellende werk is vanaf dan voor € 14,95 verkrijgbaar in de boekhandel of online te bestellen via stichtingbrabants.nl.